Paslanmaz Çelik Türleri
Paslanmaz çeliklerde kimyasal bileşimleri değiştirilerek farklı özelliklerde alaşımlar elde edilebilir. En önemli alaşım elementleri Demir, Krom, Nikel, Mobilden ve Mangandır. Bu elementlerin oranlarına göre başlıca paslanmaz çelik türleri beş ana grupta toplanır.
- Ostenitik çelikler
- Ferritik çelikler
- Martenzitik çelikler
- Dubleks çelikler
- Çökeltme yoluyla sertleştirilebilen paslanmaz çelikler
Ostenitik çelikler en çok kullanımı olan çelikler olup temel bileşimi %16-26 krom, max %35 nikel %0,40’a kadar karbondur.200, 300 ve 304 serileri bulunmakla birlikte, 304 bunların içinde en yoğun olarak kullanılanıdır. Belirgin özelliği nonmanyetik olmaları ve sertleştirme ısıl işlemi uygulanamaz olmalarıdır. Toplam paslanmaz ailesi içindeki payları %70 kadardır. Başlıca kullanım alanları makine imalat ,kimya tesisleri mutfak gereçleri ve dekorasyondur. Aşağıda Ostenitik çeliklerin nominal kimyasal analiz değerleri listelenmiştir
Ferritik paslanmaz çelikler sertleştirilemeyen Fe-Cr alaşımlarıdır. Maksimum %0,20’ye kadar karbon,%11-30 krom içeren çeliklerdir. En belirgin özelliği manyetik olmaları ve rutubetli ortamlarda daha hızlı korozif özellik göstermeleridir. Başlıca kullanım alanları mutfak gereçleri,otomobil parçaları,eksoz elemanları ve sıcaksu kazanlarıdır. Aşağıda Ferritik paslanmaz çeliklerin nominal kimyasal analiz değerleri listelenmiştir. Martenzitik paslanmaz çelikler,karbon oranı %1,2’ye kadar ,krom oranı %11-18 arası olan çeliklerdir. En önemli özelliği sertleştirme ısıl işlemine tabi tutularak sulandırılmalarıdır. Başlıca kullanım alanları kesici aletlerdir. Aşağıda standart ve standart dışı martenzitik çeliklerin nominal kimyasal analiz değerleri listelenmiştir. Dubleks paslanmaz çelikler ,krom oranı %18-28 ,nikel oranı %5-8 aralığındaki çeliklerdir. Bu grup çelikler genelde %2-4 oranında mobilden içerdiğinden iyi mukavemet özelliğinin yanında sünektirler. Başlıca kullanım alanları kimyasal gereç imalatı ve deniz ekipmanlarıdır. Çökeltme yoluyla setleştirilebilen paslanmaz çelikler ,alüminyum gibi katı çözeltiye girme ve yaslandırma (çökeltme) ısıl işlemi ile çeliğe sertleşebilme olanağı sağlayan alaşım elementleri içerir. Bu çelikler ayrıca martenzitik, yarı ostenitik, ostenitik çökelme çelikleri olarak alt gruplara ayrılırlar.
Kullanım Alanları
- Mutfak eşyaları, evyeler, ev aletleri, endüstriyel mutfaklar, kimya ve petro-kimya sektörü, gıda sektörü, otomotiv sanayi, eşanjör ve boyler üretimi.
- Kağıt sanayi, süthane ekipmanları, sabun sanayi, deri sanayi, kimya endüstrisi, petrol endüstrisi, kazan yapımı, ısı değiştiriciler.
- Rezistanslar, egzost boruları, havacılık endüstrisi, bira fabrikaları, kimya endüstrisi.
- Kimya, petro-kimya endüstrisi, buhar kazanları, ısıya mukavim . eşanjörler, çeşitli kazan uygulamaları.
- Kimya, petro-kimya endüstrisi, kağıt endüstrisi, nükleer mühendislik, süthane ekipmanları.
- Kimya, petro-kimya endüstrisi, pompa ve kompresör parçaları, kazanlar, fırınlar ve ısı değiştiriciler.
- Yüksek sıcaklığa dayanıklı ekipmanların ve parçaların üretiminde.
- Fırın parçaları ve yüksek sıcaklıklara dayanımlı ekipmanlar, kimya, petro-kimya endüstrisi.
- Fırın parçaları ve yüksek sıcaklıklara dayanımlı ekipmanlar, kimya, petro-kimya endüstrisi.
- Dekoratif amaçlı kullanımlar, parlak yüzey uygulamalar.
Özellikleri
304: Paslanmaz çeliğin temel çeşididir. 400°C’ye kadar yüksek oksidasyon sağlar. Mekanik direnç ve sürtünme mukavemeti çok iyidir.
304L: 304 Kalite paslanmaz çeliğin düşük karbonlu versiyonudur.
321: Bünyesindeki titan ilavesi ile korozyona karşı mukavemeti arttırılmıştır. Yüksek sıcaklıklara dayanıklıdır.
316: 600°C’a kadar sıcaklıklara dayanıklıdır. Mekaniksel kopma ve büzülme mukavemeti oldukça iyidir. Bünyesindeki molibdenden dolayı oksidasyon ve asitlere dayanıklıdır.
316L: 316 kalite paslanmaz çeliğin düşük karbonlu versiyonudur. 400°C’a kadar sıcaklıklara dayanıklıdır.
316Ti: 316 kalite paslanmaz çeliğin titanyumlu versiyonudur. Yüksek sıcaklık ve oksidasyon mukavemetine sahiptir.
309S: 1050°C’a kadar sıcaklıklarda oksidasyon mukavemeti yüksektir.
310: 1100°C’a kadar sıcaklıklarda oksidasyon mukavemeti yüksektir.
310S: 1100°C’a kadar sıcaklıklarda oksidasyon mukavemeti yüksektir.
430: İyi yüzey görünümü sağlar, nikel içermediğinden mıknatıslanabilir.